Uçuş operasyonlarında operasyonlara doğru adımlarla yaklaşım; emniyetin ve maliyetin riskini azaltır, operasyon alanında oluşacak karmaşayı ve başarısız görevleri önler. Bu yazıda karmaşık ve uzun operasyon sürecinin yasalara uygun ve kolay yönetilmesini sağlamak için SeyirDefteri adlı SaaS (Software as a Service) platformunun kullanımından bahsedilecektir.
SeyirDefteri Kokpit Ekranı
Her operasyonunun öncesindeki ve sonrasındaki planlamalar farklı olabilir bu yüzden bu yazıda İnsansız Hava Araçları (İHA) operasyonlarındaki genel süreçlerden bahsedilecektir. Bu süreçleri kendi İHA operasyonlarınıza göre güncelleyebilirsiniz. İHA operasyonları üç ana süreçte incelenir:
Bu süreç operasyonun yapılacağı alana gitmeden önceki planlama ve hazırlık aşamalarını içerir. Bu sürecin doğru yönetimi operasyonun verimini önemli ölçüde etkiler. Bu yüzden bu kısmın atlanmaması gerekir. Bu sürecin yönetimindeki ana rol Operasyon Yöneticisidir. Operasyon yöneticisinin görevi operasyonun başından sonuna kadar operasyonu yönetmek ve raporlamaktır. Tüm operasyonu yönetmesi gerektiği için SeyirDefteri’ ne operasyon bilgilerini kayıt altına almak ve operasyonun ilerleyişini SeyirDefteri üzerinden takip etmek de görevleri arasındadır.
İHA operasyonları havacılığın doğası gereği emniyetin ön planda tutulduğu, karmaşık ve maliyetli operasyonlardan biridir. Operasyonların doğru planlanması da bu nedenle daha büyük bir önem arz eder. Operasyonlarda planlanan ile gerçekleşen eylemler her zaman bire bir aynı olmayabilir. Fakat, operasyon planlamada asıl amaç planın gerektirdiği gibi emniyet odaklı bir operasyon gerçekleştirmek ve plandan sapmaya neden olan olaylarla karşılaşıldığında soğukkanlı bir şekilde olaya müdahale edebilmektir.
Görev planlama, operasyon yöneticisinin müşteriden alacağı hizmet beklentilerini listelemesi ile başlar. Bu beklenti listesi için hangi ekipman ile hangi personelin hangi uçuş türü ile kaç uçuşta veya kaç günde görüntü alacağına ve görüntüyü anlamlandıracağına yönelik kararların alındığı süreç, görev planlanmasının temelini oluşturur. Özetle, bu plan sonucunda göreve kaç personelin gideceği ve hangi envanterlerin kullanılacağı kararlaştırılmış olur.
Dron uçuşlarında havanın ve konumun uçuş elverişliliğine etkisi büyüktür. Manyetik alanlar ve sinyal bozan dalgaların olduğu bir konumda uçuş zorlaşır ve bununla birlikte elde edilen görüntüye olan güven de azalır. Havaalanları, baz istasyonları, askeri ve resmî kurumların bulunduğu alanlar uçuşun emniyetini riske atar ve bu nedenle bu alanlarda uçuş yapmaktan kaçınmak gerekir. Bu sınırlayıcılar doğrultusunda, uçuşa elverişlilik için müşteri ile ortak karar verilmiş bir operasyon takvimi belirlenmelidir.
Tarih ve konum belirlendikten sonra operasyon alanına ulaşım, konaklama vb. lojistik planlaması yapılır. Bu planlamada önemli olan işlem, checklist hazırlanması ve bu checklistlerin doğru şekilde uygulanmasıdır. Checklistler insanın doğası gereği yapabileceği basit hataların önemli sorunlara yol açmasının önüne geçmek adına kullanılan önemli operasyon araçlarıdır. Checklistlerin hazırlanışında basit cümleler ve emir kipleri kullanılır. Amaç görev personeli için yazılanların anlaşılır ve yönlendirici olmasıdır.
Tarihi ve konumu belirlenen operasyon alanına gitmeden önce alınması gereken envanterin ve ihtiyaç duyulabilecek eşyaların listesinin yapılması, pillerin ve kumandaların şarj durumu, uçak, kumanda, pil, workstation ve şarj istasyonlarının yazılımlarının güncelleme kontrolü, görev konumuna ulaşım için kullanılacak araçlarının yağ, bakım, yakıt ve diğer kontrollerinin yapılması, güvenlik kıyafetlerinin kontrolünün yapılması ve buna benzer diğer birçok kontrolün checklist formatında yazılması göreve eksiksiz gitmek için gereklidir.
Yukarıda bahsedilen işlemlerin bir arada ve planlı bir şekilde yürütülmesi zordur. SeyirDefteri panelindeki Uçuş/Görev Planlama menüsü bu zorluğu yönetmek için kullanılır. Uçuş/Görev Planlama menüsünde bulunan bütün başlıklar operasyon planlama sürecindeki tüm işlemleri karşılar ve karmaşıklığı önler.
SeyirDefteri Uçuş Planlama Ekranı
Operasyon alanına gitmeden önce yapılan birçok ön aşama gibi operasyon esnasında da birçok ön aşama vardır.
Operasyon alanında kargaşa ve tehlike arz eden olayların önüne geçmek için bir görev hiyerarşisi belirlemek personel ve müşteri açısından bir rahatlık sağlar. Hiyerarşiye en baştan Operasyon Yöneticisi rolünden başlamak gerekir. Operasyon, öncesi ve sonrası olan bir süreç olduğu için bu rolün görev süreci sadece operasyon öncesinde değil operasyonun her aşamasında yöneticilik yapmayı gerektirir. Operasyon ile uçuş arasındaki fark şudur; uçuş operasyonun içindeki bir bölümdür, Operasyon Yöneticisi bu bilinçle olaylara yaklaşmalı ve operasyon sürecinde bu bakış açısıyla karar vermelidir. Bir operasyonda birden fazla uçuş olabilir. Bu yüzden Operasyon Yöneticisi hangi uçuşun hangi Pilot ve Copilota ait olacağına karar verme hakkına sahiptir.
Operasyon Yöneticisinin ardından en yetkili rol Pilot rolüdür. Pilot kendisine ait uçuşun gerçekleşme, kaza/kırım ve olay sorumluluğu, uçuşun planlanması ve uçağa ait tüm sorumluluğa sahiptir. Pilot, uçuş planlarını gerçekleştirmek için öncelikle Copilotu ile alan analizini yapar. Bu analizin sonucunda yapacağı uçuşun başlangıç/bitiş konumu, minimum/maksimum irtifa ve hız gibi parametrelerini belirler. Uçuş parametrelerinde veya planlama konusunda kendisinden başka hiç kimsenin bir yetki veya düzeltme hakkı yoktur. Pilotun ise Operasyon Yöneticisine verimli bir çıktı vermesi beklenir.
Son olarak Copilot rolünün en önemli görevi ise pilotun uçuş refahını arttırmak için pilotun odağının uçak ve uçuş planlamasından başka bir tarafa kaymasını engellemektir. Uçuş esnasında pilotun dikkati kumandada olacağı için Copilot uçağı gözle takip edebilir ve buna bağlı uyarıları Pilota iletebilir. Pilotla uçuş esnasında iletişime geçmeye çalışan kişileri uzaklaştırma ve pilotun odak kaybettiği yerde görevi devralma görevine de sahiptir. Ayrıca uçuşun tamamlandıktan sonra görüntülerin doğruluğunu teyit etmek de Copilotun görevidir.
Bu süreç, operasyon alanına görev aracının kurulmasından sonra başlar. Bu süreçte uçuş alanının analizi, uçuşun planlanması, pillerin batarya kontrolü, görüntülerin kaydedileceği ortamın (USB flaş bellek ya da hafıza kartı) hazırlanması, uçağa pervanelerin takılması gibi birçok iş vardır. Bu işlerin karmaşıklığını ve atlanmasını engellemek için uçuş öncesi için hazırlanacak checklistlere ihtiyaç duyulacaktır. Bu checklistlerin kontrolünü Pilot ya da Copilot yapmalıdır. Bu kontrolün yapılmamasından kaynaklı oluşacak tüm olaylardan Pilot ve Copilot sorumludur.
Bu süreç, dron yere indikten ve motorları durduktan sonra başlar. Bu süreçte uçak ile kumanda bağlantısını kesmek, pilleri drondan çıkarmak, dronu ve pili uygun sıcaklıktaki bir alana götürmek, görüntülerin doğruluğunu teyit etmek gibi birçok iş vardır. Bu işlerin karmaşıklığını ve atlanmasını engellemek için uçuş sonrası için yapılacak checklistlere ihtiyaç duyulacaktır. Bu checklistlerin kontrolünü Pilot ya da Copilot yapmalıdır. Bu kontrolün yapılmamasından kaynaklı oluşacak tüm kayıp ve olaylardan Pilot ve Copilot sorumludur.
Yukarıdaki işlemlerin tek bir uçuş içeren operasyonlar için yapılması kısmen kolaydır. Ama uçuş sayısı arttıkça karmaşıklığı yönetmek zorlaşır. SeyirDefteri’nde bu karmaşıklığı yönetmek için Uçuş Doğrulama menüsü kullanılır. Bu menü ile planlanan uçuşlar için hazırlanmış checklistler onaylanır, planlanan uçuşların planlama bilgileri görüntülenir ve uçuş sırasında karşılaşılan olaylar hakkında raporlama yapılır. Sorunsuz bir uçuşun ardından uçuş doğrulanarak analize gönderilir.
SeyirDefteri Uçuş Doğrulama Ekranı
Yapılan uçuş ya da uçuşlarda yapılacak analiz, daha sonra yapılacak olan uçuş ya da görevlerde uçuş ekibinin performansını arttırır. SeyirDefteri’nde bulunan Uçuş Analiz menüsü uçuşta elde edilen veriye değil planlanan ve gerçekleşen uçuş parametrelerine odaklanır ve bu parametreleri kıyaslar. Uçuş ekibi bir sonraki planlamasında bu parametreleri göz önünde bulundurarak planlama sürecinde iyileştirmeler yapar. Bu sayede her uçuş bir sonraki uçuşu iyileştirici bir döngüye sokar. Bu da alınacak verinin kalitesini ve müşteri memnuniyetini arttırır. Analizin sonunda uçuşa yönelik analiz raporuna SeyirDefteri’ndeki Raporlar menüsünden ulaşılır. Bu rapor operasyon yöneticisinin bu süreci yönetmesini ve ileride ihtiyaç duyulması halinde rapora ulaşmayı kolaylaştırır.
SeyirDefteri Uçuş Analiz Ekranı
Başarılı uçuş ya da uçuşların ardından elde edilen görüntülerin anlamlı bir veriye işlenmesi ve müşteriye sunmaya hazır bir hale getirilmesi operasyonun son aşamasıdır. Bu işlemin doğruluğu hizmet kalitesini belirler, hızlanması ise hizmet kalitesini arttırır. Operasyon sonucunda elde edilen çıktılar müşteriye sunulacağı için bu süreç, müşterinin de dahil olduğu bir süreçtir. Daha önce belirlenmiş olan müşteri beklentileri doğrultusunda, gerekli yazılım ve donanımla ham veri anlamlı veriye dönüştürülür. Ardından Operasyon Yöneticisi bu veriyi müşteriye sunmaya hazır hale getirir. Müşteriye başarılı bir teslimat ile operasyon süreci bitirilmiş olur.
